Muzyka współczesna

Muzyka improwizowana i muzyka intuicyjna są tak stare jak sama muzyka. Od improwizowanych dźwięków, od intuicyjnego grania rozpoczynają się pierwsze dziecięce kontakty z instrumentem, od nich także zaczyna się komponowanie każdej partytury… Artyści bardzo często posługują się intuicją, choć rzadko się do tego przyznają. Systemy są potrzebne i ważne, ale słuchanie Weberna nie musi koniecznie oznaczać zgłębiania jego systemu układów dwunastodźwiękowych; może nas zachwycić samo powiązanie pierwszego dźwięku z drugim, drugiego z trzecim, itd. Lekcja improwizacji, odpowiednio przygotowana, może być prowadzona nawet bez instrumentów. Chociaż wymaga dużego skupienia i twórczego napięcia, może być relaksująca, bo nie powinny dominować w niej elementy współzawodnictwa i oceniania. Przedmiotu „improwizacja w muzyce” brakuje w szkolnictwie muzycznym i ogólnym (z nielicznymi wyjątkami potwierdzającymi regułę). Zajęcia takie, posługujące się współczesnymi technikami muzycznymi i realizowane w grupie, rozwijają wiele cech osobowościowych, takich jak wyobraźnia i twórcze myślenie, umiejętność koncentracji, współodczuwanie z innymi uczestnikami działań w grupie, akceptacja aktywności różnej od swojej własnej oraz pokojowe nastawienie do czyjejś odmienności, a także inteligencję i wrażliwość emocjonalną. Kreacje polegające na zabawie z dźwiękiem, a wyrastające z potrzeby spotkania, przeżywania wspólnej radości, mają głęboki sens. Jaka bowiem może być lepsza możliwość poznania drugiego człowieka, jeśli nie przez bezpośredni kontakt, rozmowę, wymianę poglądów i wspólne granie? Ten sam duch towarzyszył przecież od zawsze muzyce kameralnej. Serdecznie zapraszam wszystkich chętnych do udziału w warsztatach, seminariach i koncertach Ad Libitum 2 poświęconych improwizacji zespołowej i dyrygowanej.
Krzysztof Knittel, dyrektor artystyczny festiwalu

W 2006 roku Fundacja Polskiej Rady Muzycznej powołała do życia festiwal Ad Libitum – improwizacja w muzyce jako element edukacji kulturalnej. Pierwsza edycja festiwalu przedstawiała sztukę improwizacji w różnych jej gatunkach i kontekstach – od muzyki jazzowej po awangardowe techniki wykonawcze.
Tegoroczny Ad Libitum skupi się na swobodnej improwizacji i improwizacji dyrygowanej, dziedzinach muzyki współczesnej o wybitnych osiągnięciach, pozostających jednak w Polsce w próżni pomiędzy twórczością kompozytorską a jazzem i jego pochodnymi. Zaproszeni artyści wystąpią w rozmaitych składach, kierowanych między innymi przez legendarnych Mishę Mengelberga i Hana Benninka oraz znakomitego Wolfganga Fuchsa, utworzą także wraz ze studentami z zespołu Odyssey orkiestrę improwizatorów, którą poprowadzi sam Lawrence D. „Butch” Morris.
Ad Libitum to więcej niż tylko festiwal. Koncertom towarzyszyć będą warsztaty, wykłady oraz panele dyskusyjne.

Program

5.11
Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki (ul. Elektoralna 12)
g. 15
Panel dyskusyjny: Han Bennink, Misha Mengelberg

g. 19.30
Michel Doneda - saksofon sopranowy, Ingar Zach - perkusja
Han Bennink - perkusja, Misha Mengelberg - fortepian, Zdzisław Piernik - tuba, Olga Szwajgier - głos
Han Bennink - perkusja, Ingar Zach - perkusja

6.11
Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki (ul. Elektoralna 12)
g. 15
Wykład: Jan Topolski (Improwizacja w muzyce współczesnej)

Studio Koncertowe Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego (ul. Woronicza 17)
g. 19.30
Sophie Agnel - fortepian, Marcin Dymiter - elektronika, Ingar Zach - perkusja
Han Bennink - perkusja, Misha Mengelberg - fortepian + Sophie Agnel - fortepian,
Piotr Bukowski - gitara, Marcin Dymiter - elektronika, gitara; Andrzej Izdebski -bezprogowa gitara barytonowa, DJ Lenar - gramofony, Josef Novotny - laptop, Zdzisław Piernik - tuba, Kazimierz Pyzik - wiolonczela, kontrabas; Marina Rosenfeld - gramofony, Dagna Sadkowska - skrzypce, Ingar Zach - perkusja
DJ Lenar - gramofony, Mattin - elektronika, Josef Novotny - laptop

7.11
Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki (ul. Elektoralna 12)
g. 15
Wykład: Maciej Karłowski (Improwizacja w jazzie nowoczesnym)

Narodowa Galeria Sztuki Zachęta (Plac Małachowskiego 3)
g. 19.30
Josef Novotny - laptop, Kazimierz Pyzik - wiolonczela, kontrabas; Dagna Sadkowska - skrzypce
Sophie Agnel - fortepian, Piotr Bukowski - gitara, Mattin - elektronika
DJ Lenar - gramofony, Marina Rosenfeld - gramofony

8.11
Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki (ul. Elektoralna 12)
g. 15
Wykład: Daniel Brożek (Improwizacja w innych gatunkach muzycznych XX wieku)

g. 19.30
Michel Doneda - saksofon sopranowy, Andrzej Izdebski - bezprogowa gitara barytonowa, Thomas Lehn - syntezator analogowy
Wolfgang Fuchs - klarnet basowy, saksofon sopraninowy; Marina Rosenfeld - gramofony, Olga Szwajgier - głos
Sophie Agnel - fortepian, Thomas Lehn - syntezator analogowy, Kazimierz Pyzik - wiolonczela, kontrabas

9.11
Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki (ul. Elektoralna 12)
g. 15
Panel dyskusyjny: Wolfgang Fuchs (Współczesne nurty w improwizacji, improwizacja grupowa) Prowadzenie: Antoni Beksiak, Michał Libera

Narodowa Galeria Sztuki Zachęta (Plac Małachowskiego 3)
g. 19.30
Michel Doneda - saksofon sopranowy, Zdzisław Piernik - tuba
Thomas Lehn - syntezator analogowy, Anthony Pateras - fortepian
Piotr Bukowski - gitara, Marcin Dymiter - gitara, Andrzej Izdebski - bezprogowa gitara barytonowa, Mattin - elektronika

10.11

Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki (ul. Elektoralna 12)
g. 15
Panel dyskusyjny: uczestnicy festiwalu, prowadzenie: Antoni Beksiak, Michał Libera

Studio Koncertowe Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego (ul. Woronicza 17)
g. 19.30
"Conduction no. 168" Lawrence D. "Butch" Morris - dyrygent, Orkiestra "Odyssey" + Tomasz Chołoniewski - perkusja, Michał Górczyński - saksofon tenorowy, klarnet, klarnet basowy; Rafał Mazur - akustyczna gitara basowa, Raymond Strid - perkusja
Anestis Logothetis - "Odyssey" (partytura graficzna), Adam Kaczyński - dyrygent, Orkiestra "Odyssey"
Wolfgang Fuchs - dyrygent + Sophie Agnel - fortepian, Piotr Bukowski - gitara, Marcin Dymiter - elektronika, Andrzej Izdebski - bezprogowa gitara barytonowa, Thomas Lehn - syntezator analogowy, DJ Lenar - gramofony.

Bilety

Bilety do Studia Koncertowego Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego
W cenie 15 zł do nabycia w kasie MCKiS, ul. Elektoralna 12, od 25.10. w godz. 11- 15
lub bezpośrednio przed koncertem w kasie Studia Koncertowego Polskiego Radia.

Bilety do Zachęty i MCKiS w cenie 10 zł do nabycia w MCKiS, Elektoralna 12,
od 25.10 w godz 11- 15 lub bezposrednio przed koncertami a także w sklepie Hey Joe,
ul. Złota 8 (na tyłach byłego kina Relaks).


Artyści:

LAWRENCE D. „BUTCH” MORRIS [USA] kompozytor, dyrygent
Twórca „Conduction” – wyjątkowej metody łączenia improwizacji i kompozycji. Jest to szereg poleceń używanych przez dyrygenta w trakcie improwizacji grupowej w celu nadania jej formy możliwie szeroko wykorzystującej potencjał grupy muzyków. Morris zrealizował jak dotąd 167 wersji „Conduction” na całym świecie i wiele z nich uchodzi już za klasykę XX wieku. Poza pracą dyrygenta, artysta współpracował w roli kornecisty m.in. z Davidem Murrayem, Johnem Zornem, Sainkho Namtchylak, Peterem Kowaldem oraz Cassandrą Wilson.

WOLFGANG FUCHS [Niemcy] klarnet basowy, saksofon sopraninowy, dyrygent
Absolwent Akademii Muzycznej w Karlsruhe. Wirtuozowska technika już w połowie lat 70-tych zapewniła mu znaczącą pozycję na niemieckiej scenie improwizacji. Do dziś pozostaje łącznikiem pomiędzy tradycją swobodnej improwizacji lat 70-tych a jej charakterystycznym, berlińskim odłamem redukcjonistycznym. Współpracował m.in. z Tonym Oxleyem, Hansem Kochem, Radu Malfattim, Borisem Baltschunem. Jest założycielem słynnej King Übü Örchestrü – dyrygowanego zespołu improwizatorów, jednego z pierwszych przedsięwzięć konsekwentnie unikających free-jazzowych skojarzeń.

MISHA MENGELBERG [Holandia] pianista, dyrygent
Urodzony w Kijowie artysta uprawia muzyczny happening oraz artystyczną prowokację, począwszy od współpracy z Davidem Tudorem i Johnem Cage’em, poprzez nagrania z Erikiem Dolphym, aż po założoną przez siebie formację Instant Composers Pool Orchestra. Jako improwizator „bierze na siebie ciężar bycia codziennie innym”, kontestując obsesyjne u jazzmanów dążenie do wypracowania własnego stylu. Jako alternatywę proponuje komponowanie poprzez improwizację. Współpracował m.in. z berlińską Contemporary Jazz Orchestra, z Hanem Benninkiem, Johnem Tchicai’em, Peterem Brötzmannem i Derekiem Bailey’em.

HAN BENNINK [Holandia] perkusja
Od połowy lat 60-tych jedna z ikon swobodnej improwizacji. Jego doświadczenia we free-jazzie, a także w sztukach wizualnych zaowocowały nie tylko wyrafinowanym warsztatem instrumentalnym, ale przede wszystkim pełnym humoru podejściem do performatywnego aspektu improwizacji. Nie ogranicza się on ani do zestawu perkusyjnego ani specjalnie wybranych obiektów, lecz czyni swym instrumentem dosłownie wszystko, co ma pod ręką (do legendy przeszedł koncert na przedmioty znalezione w garderobie). Od roku 1967 pod egidą Instant Composers Pool Orchestra eksperymentuje z komponowaniem w czasie rzeczywistym w dużych składach.

ADAM KACZYŃSKI dyrygent, dyrektor artystyczny orkiestry Odyssey
Założyciel pierwszego w Polsce zespołu muzyki współczesnej MW2 (1962). Od roku 1972 prowadzi w krakowskiej Akademii Muzycznej Klasę Kameralną Muzyki Współczesnej. Przez 13 lat był kierownikiem Katedry Interpretacji Muzyki Współczesnej; w jego klasie powstało wiele zespołów muzyki nowej, jak Kwartet Obojowy, Lobo Quartet, Ara Ensemble, Violarium Trio.

SOPHIE AGNEL [Francja] fortepian
Klasycznie i jazzowo wykształcona pianistka, posługująca się rozszerzonymi technikami instrumentalnymi. Skłania się przede wszystkim ku improwizacji, lecz dzięki współpracy z Jerômem Noetingerem oraz Lionelem Marchettim zbliżyła się również do estetyki muzyki konkretnej. Występuje solo i w efemerycznych składach.

PIOTR BUKOWSKI gitara
Przedstawiciel młodej generacji warszawskiej sceny undergroundowej, współzałożyciel post-rockowego zespołu Stwory oraz twórca muzyki filmowej i teatralnej. W ramach warszawskich festiwali „plain.music” grał m.in. z Ninhem Le Quan, Frédérikiem Blondym, Axelem Dörnerem, Thomasem Lehnem, Andrew Sharpleyem oraz Lukiem Ex.

TOMASZ CHOŁONIEWSKI perkusja
Absolwent krakowskiej Akademii Muzycznej w klasie perkusji Jana Pilcha. Wykonuje współczesne kompozycje kameralne i solowe, muzykę opartą na rytmach irlandzkich (formacja Sushi), uprawia performans oraz swobodną improwizację (w grupie Improvising Artists i licznych składach efemerycznych).

MICHEL DONEDA [Francja] saksofony
Ojciec chrzestny francuskiej sceny improwizacji. Od 30 lat całkowicie oddaje się temu gatunkowi – zarówno w pracy nad wyjątkowo zindywidualizowanym językiem instrumentalnym, jak w roli animatora życia muzycznego. W 1990 wraz z perkusistą Alainem Joule’em założył oficynę wydawniczą Sonographica poświęconą dialogowi różnych dziedzin sztuki, m.in. literatury, malarstwa i muzyki.

MARCIN DYMITER elektronika, gitara, głos
Tworzy muzykę od roku 1990, kiedy to powstał zespół rockowy „ewa braun”. Od kilku lat koncentruje się głównie na swobodnych oraz strukturowanych improwizacjach w małych składach elektroakustycznych. Jest jednym z nielicznych polskich muzyków (obok m.in. Krzysztofa Komedy, Tomasza Stańki, zespołów Trebunie-Tutki oraz Atman), których twórczością zainteresowało się opiniotwórcze pismo The Wire.

MICHAŁ GÓRCZYŃSKI klarnet, klarnet basowy
Absolwent warszawskiej Akademii Muzycznej, członek zespołu kameralnego Kwartludium. Brał udział w festiwalach Warszawska Jesień i Gdynia Sumer Jazz Days, występował na scenach alternatywnych, (m.in. w Moskwie i Petersburgu), z zespołem Boys Band Trio oraz artystami takimi jak Mikołaj Trzaska, Peter Kowald, Zdzisław Piernik i Andrzej Izdebski. Od lat rozwija także współpracę z twórcami zajmującymi się muzyką ludową.

ANDRZEJ IZDEBSKI bezprogowa gitara barytonowa
Od połowy lat 90-tych jeden z najważniejszych improwizatorów w Polsce. Znany z takich przedsięwzięć, jak Boys Band Trio i Sonus Akrobata, a także ze współpracy z Mazzollem, Mikołajem Trzaską, Zdzisławem Piernikiem i Tadeuszem Sudnikiem oraz koncertów z Noelem Akchoté, Garym Lucasem i Henrym Keiserem. Ponadto utrzymuje stałe, intensywne kontakty z rosyjską sceną improwizacji.

THOMAS LEHN [Niemcy] syntezator analogowy
Od początku lat 90-tych jeden z najoryginalniejszych improwizatorów oraz interpretatorów muzyki współczesnej. Studiował inżynierię dźwięku w Szkole Wyższej w Detmold oraz fortepian w Kolonii. Jako pianista współpracował z takimi zespołami, jak Nova Ensemble Wuppertal, Natrium, ConGioco Ensemble, natomiast jako improwizator słynie z nowatorskiego wykorzystania syntezatorów analogowych. Występował m.in. z Keithem Rowe, Otomo Yoshihide, Johnem Butcherem, Johnem Tilbury’m oraz Philem Mintonem.

DJ LENAR gramofony
Pierwszy polski gramofonista awangardowy. Czynnie promuje turntablism w ramach takich imprez cyklicznych, jak Sofa i Deckonstrukcja. Członek zespołów Meritum oraz Paralaksa, współpracownik grupy Zukunft. Brał udział w przedsięwzięciu „plain.music”, w ramach którego improwizował m.in. z Axelem Dörnerem, Andrew Sharpley’em, Johnem Tilbury’m i Eddiem Prévostem.

MATTIN [Hiszpania] elektronika
Jeden z najbardziej bezkompromisowych improwizatorów młodej generacji. Poza pracą solo występuje z weteranami muzyki eksperymentalnej (m.in. Radu Malfattim i Eddie Prévostem) mistrzowsko kontrastując hałas i ciszę. W pracach teoretycznych zajmuje się relacjami między muzyką a polityką.

RAFAŁ MAZUR akustyczna gitara basowa
Od połowy lat 90-tych jeden z najbardziej aktywnych muzyków na scenie improwizacji, współzałożyciel krakowskiego kolektywu Improvising Artists oraz grupy Process. Gra na specjalnie dla siebie skonstruowanej akustycznej gitarze basowej. Stale współpracuje m.in. z Keirem Neuringerem i Patrykiem Zakrockim.

JOSEF NOVOTNY [Austria] elektronika
Studiował w Wiedniu grę na organach i kompozycję. Działa na pograniczu jazzu i nowej muzyki. Zajmuje go przede wszystkim sound design oraz live electronics. Jego współpracownicy to Burkhard Stangl, Thomas Lehn, Hans Koch, Hannes Löschel, Franz Hautzinger, Tony Buck, Elisabeth Harnik, Aktionstheater Ensemble i Tanzfabrik Wien oraz wielu innych.

ORKIESTRA „ODYSSEY”
Orkiestra kameralna krakowskiej Akademii Muzycznej założona przez Adama Kaczyńskiego. Zespół wykonuje głównie repertuar awangardowy, ze szczególnym wskazaniem na te przejawy muzyki współczesnej, które przekraczają ramy klasycznie pojętej kompozycji, a więc partytury graficzne lub utwory improwizowane.

ANTHONY PATERAS [Australia] fortepian
Kompozytor i improwizator. Wirtuoz fortepianu (również preparowanego) używający także komputera oraz syntezatorów analogowych. Występuje w kilku stałych składach akustycznych, elektroakustycznym sekstecie Twitch oraz nawiązującej do hip-hopu eksperymentalnej formacji Beta Erko. Ponadto tworzy muzykę koncertową i filmową.

ZDZISŁAW PIERNIK tuba
Wykonuje repertuar współczesny oraz autorskie transkrypcje utworów klasycznych. Brał udział w szeregu prestiżowych festiwali, m.in. w Witten, Kolonii, Darmstadt, Los Angeles, Bourges, Sztokholmie. Z myślą o nim komponowali twórcy tacy jak Krzysztof Penderecki, Bogusław Schaeffer, Witold Szalonek oraz Krzysztof Knittel. W Polsce jest nestorem swobodnej improwizacji opartej na niekonwencjonalnych technikach artykulacyjnych. Od lat 90-tych regularnie współpracuje z czołowymi młodymi przedstawicielami rodzimej sceny improwizacji, m.in. z klarnecistą Michałem Górczyńskim, gitarzystą Andrzejem Izdebskim oraz kontrabasistą Sławomirem Janickim.

KAZIMIERZ PYZIK kontrabas, wiolonczela, wiola da gamba
Studiował w krakowskiej Akademii Muzycznej grę na kontrabasie, teorię muzyki i kompozycję. W Meistersinger Konservatorium w Norymberdze oraz w Koninklijk Conservatorium w Brukseli poznawał różne odmiany wioli da gamba, na których interpretuje muzykę baroku i renesansu. Na instrumentach współczesnych wykonuje przede wszystkim kompozycje XX-wieczne. Jest członkiem Stowarzyszenia „Muzyka Centrum”, współpracuje z Zespołem MW2, Kwartetem Olgi Szwajgier. Występuje także jako solista.

MARINA ROSENFELD [USA] gramofon
Nowojorska kompozytorka i improwizatorka. Twórczyni szeregu orkiestr angażujących amatorów wykorzystujących niekonwencjonalne środki wykonawcze. Jako solistka improwizuje używając płyt analogowych zawierających przygotowane uprzednio dźwięki syntetyczne. Współpracowała m.in. z Christianem Marclay’em, Tonym Conradem, Martinem Tétreault, Otomo Yoshihide, Philipem Jeckiem, Elliottem Sharpem, Anthonym Colemanem oraz rockową grupą Sonic Youth.

DAGNA SADKOWSKA skrzypce
Wywodzi się ze środowiska muzyki współczesnej i specjalizuje się w wykonawstwie muzyki młodych kompozytorów. Jest współzałożycielką zespołu Kwartludium, a także najbardziej znaną polską skrzypaczką – improwizatorką młodego pokolenia. Począwszy od 2004 roku brała udział w przedsięwzięciu „plain.music”, gdzie występowała m.in. z Ninhem Le Quan, Johnem Edwardsem, Thomasem Lehnem, Axelem Dörnerem, Johnem Tilbury’m oraz Eddiem Prévostem.

RAYMOND STRID [Szwecja] perkusja
Jeden z najważniejszych perkusistów europejskiej improwizacji. Jego styl oparty jest na syntezie bardziej tradycyjnego myślenia rytmicznego z poszukiwaniami czysto brzmieniowymi, które realizuje nie tylko na tradycyjnym zestawie jazzowym, lecz także używając niekonwencjonalnych obiektów oraz mikrofonów kontaktowych. Współpracował z takimi muzykami jak Barry Guy, Roger Turner, Evan Parker, John Butcher, Mats Gustafsson, Sten Sandell, Marilyn Crispell.

OLGA SZWAJGER głos
Światowej klasy sopranistka, która dzięki autorskim ćwiczeniom rozszerzyła skalę głosu do sześciu oktaw. Stosuje unikalną technikę flażoletową. Wykonuje kompozycje współczesne (m.in. Charlesa Ivesa, Karlheinza Stockhausena, Jean-Claude’a Risseta, Krzysztofa Pendereckiego, Bogusława Schaeffera oraz własne), improwizuje, ale sięga też po repertuar klasyczny i barokowy. Najczęściej występuje solo bądź w Kwartecie Olgi Szwajgier koncertując na najważniejszych festiwalach muzyki współczesnej w Polsce, Francji, Niemczech, Meksyku, Korei, Stanach Zjednoczonych i we Włoszech. Otrzymała honorowe doktoraty uniwersytetów w USA, Australii i Wielkiej Brytanii. Prowadzi także działalność pedagogiczną jako wykładowca PWST w Krakowie, Internationale Academie für Neue Musik w Schwaz oraz własnego „Laboratorium głosu”.

INGAR ZACH [Norwegia] perkusja
Jeden z najbardziej wyrafinowanych perkusistów improwizujących. Jego technika zrywa z konwencjonalnym sposobem używania instrumentów perkusyjnych. Współtwórca wydawnictw Sofa i Sillón oraz współzałożyciel festiwalu No Spaghetti Edition. Współpracował m.in. z Derekiem Baileyem i Johnem Tilbury’m.